Een aardwarmteproject kent verschillende fases: initiatief nemen, verkennen, aanleggen, winnen en afsluiten. In elkefase zijn er verschillende partijen betrokken die samenwerken. Van idee tot de start van de aardwarmtewinning gaan enkele jaren voorbij. Dit heeft te maken met de omvangrijke voorbereiding van het project en de wettelijke procedures. Hier vind je een overzicht van wat er allemaal bij komt kijken.
Het aardwarmteproject is een meerjarig traject dat begint bij initiatief nemen. Daarbij komt aardwarmte in beeld als optie om de warmtevoorziening te verduurzamen. Vervolgens gaan de betrokken partijen de mogelijkheden verkennen. Is aardwarmte een mogelijkheid in het gewenste gebied? Een bedrijf dat aardwarmte wil gaan winnen doet een vergunningsaanvraag ‘Toewijzing zoekgebied’. Een toewijzing zoekgebied geeft de houder de mogelijkheid onderzoek te doen naar de van aardwarmte in de bodem, de optimale locatie voor een geothermisch systeem te onderzoeken en om de nodige voorbereidingen te treffen om een vergunning gericht op het opsporen en winnen van aardwarmte aan te vragen. Als het onderzoek succesvol is en de voorbereiding rond is wordt een startvergunning aangevraagd op een specifieke locatie om te starten met de fysieke werkzaamheden zoals boren, testen en de eerste periode van winning. De initiatiefnemer moet voor de exploitatie voor lange termijn een vervolgvergunning aanvragen met het oog op de definitieve vaststelling van het winningsgebied, de beoogde duur van de winning en de winningsactiviteiten.
Het Expertise Centrum Warmte publiceerde op 14 april 2023 een ‘handreiking geothermie’ speciaal voor gemeenten. De nieuwe handreiking helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.
Gedurende dit hele proces wordt er belang gehecht aan omwonenden goed informeren, veiligheid waarborgen en in een vroeg stadium deskundigen erbij betrekken.
Veilig en verantwoord werken
Risicobeperking en veiligheid staat bij de start, voorbereiding, realisatie, productie en afsluiting van aardwarmte-installatie voorop. De aardwarmte-ontwikkelaars/operators dragen zorg voor een veilige en verantwoorde uitvoering volgens de geldende wetten en regels.
Daarnaast zorgen aardwarmte-ontwikkelaars/operators voor verdere optimalisering van veiligheid door standaarden te ontwikkelen voor onder andere veiligheidsprocedures, het ontwerp van aardwarmteputten en andere technologische innovaties.
Veilig en een verantwoord aardwarmte winnen zijn van groot belang, net als transparante communicatie over de risico’s. Daarom voeren aardwarmte-ontwikkelaars vooraf risicoanalyses uit en treffen uitgebreide veiligheidsmaatregelen. SodM (Staatstoezicht op de Mijnen) ziet toe op het naleven van veiligheidsprocedures. Lees meer over toezicht en veiligheid
Ondersteuning van deskundigen
Warmteprojecten, en in het bijzonder aardwarmte-ontwikkeling, vragen veel kennis en tijd. Stakeholders, waaronder gemeenten, kunnen zich laten assisteren door organisaties die hier al veel ervaring mee hebben. De‘handreiking geothermie’ van het Expertise Centrum Warmte helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.
Bedrijven en instellingen die in de geothermie werkzaam zijn, zijn aangesloten bij de brancheorganisatie Geothermie Nederland. Overheden kunnen zich bij Geothermie Nederland aansluiten als ‘kennispartner’. Zo kan men uit de eerste hand kennis en praktijkervaring opdoen en meepraten over de uitdagingen waar de sector voor staat. Lees meer op geothermie.nl.
Seismisch onderzoek op land is een techniek die gebruikt wordt om de ondergrond in kaart te brengen. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door geluidsgolven door de aarde te sturen en te meten hoe deze golven zich door verschillende lagen bewegen en reflecteren. De methode is vergelijkbaar met het maken van een…
Iedereen kan een initiatief nemen, maar meestal is het een aardwarmte-ontwikkelaar die in een bepaald gebied de kansen van aardwarmte wil onderzoeken. Maar ook een energiebedrijf of een gemeente kan een initiatief starten, bijvoorbeeld vanuit de wens om de energiebronnen te verduurzamen. Hetzelfde geldt voor energiecoöperaties, ondernemers of bewonersgroepen. Een…
Vanaf de eerste verkenningen gaan meestal enkele jaren voorbij voordat de boor de grond in gaat. Dit heeft te maken met de omvangrijke voorbereiding en het doorlopen van wettelijke procedures. Pas na het verkrijgen van een startvergunning kan worden gestart met de fysieke werkzaamheden zoals boren, testen en de eerste…
Wat komt er kijken bij de aanleg van een warmtenet?
Meestal neemt een energiebedrijf/warmtebedrijf in samenspraak met de gemeente en veelal woningcorporaties het initiatief voor een warmtenet. Er moeten voldoende klanten zijn. Appartementengebouwen en grote gebouwen met één eigenaar kunnen een grote eerste klant zijn, waarna meerdere volgen tot aan gehele woonwijken. De aanleg van een warmtenet is kostbaar en…
Communicatie met belanghebbenden – en in het bijzonder omwonenden – is in alle fases van een aardwarmteproject noodzakelijk. Doordat aardwarmte meer in beeld is als warmtebron voor woonwijken, komen ook (toekomstige) winningslocaties dichterbij de woonomgeving. Omwonenden zijn ook vaak gebruikers van warmte.
De aardwarmte-ontwikkelaar heeft een belangrijke rol in het informeren en betrekken van omwonenden in alle fases van het traject. Aardwarmte-ontwikkelaars volgen Gedragscode Omgevingsbetrokkenheid bij Aardwarmteprojecten van de branchevereniging Geothermie Nederland. De kern van de gedragscode is dat de omgeving in een zo vroeg mogelijk stadium wordt betrokken bij aardwarmteprojecten.
Welke 5 projectfases zijn er bij een aardwarmteproject?
Illustratie: projectfases
1. Initiatief nemen
Aardwarmte komt als optie in beeld
Een duurzame energievoorziening vraagt om duurzame energiebronnen. In elke situatie en elk gebied kunnen dit andere bronnen zijn. Soms is restwarmte een goede keuze. In andere situaties vormt aquathermie met wind of zonne-energie de gewenste “energiemix”. Aardwarmte kan een duurzame warmtebron zijn voor de gebouwde omgeving. Om zeker te weten of aardwarmte mogelijk is, is eerst grondig onderzoek nodig. Vaak is het een aardwarmte-ontwikkelaar die in een bepaald gebied de kansen voor aardwarmte wil onderzoeken. Daarnaast kan een energiebedrijf of een gemeente een initiatief starten vanuit de wens om de energiebronnen te verduurzamen. Het is ook mogelijk dat energiecoöperaties, ondernemers of bewoners (groepen) het voortouw nemen.
Op zoek naar aardwarmte in de ondergrond – Aanvraag toewijzing zoekgebied
Het vertrekpunt van een aardwarmteproject is de vraag: is aardwarmte een mogelijkheid in het gewenste gebied? Om dit nader te onderzoeken moet een bedrijf dat aardwarmte wil gaan winnen een vergunning ‘Toewijzing zoekgebied’ aanvragen. Deze vergunning geeft de houder de mogelijkheid onderzoek te doen naar de aardwarmte in de bodem, de optimale locatie voor een geothermisch systeem te onderzoeken en om de nodige voorbereidingen te treffen om een vergunning gericht op het opsporen en winnen van aardwarmte aan te vragen.
Is er meer zekerheid over de aanwezigheid van aardwarmte, de locatie, financiering en een warmtenet? En is de voorbereiding rond? Dan kan de ontwikkelaar een startvergunning aanvragen. Met de startvergunning kan worden gestart met de fysieke werkzaamheden zoals boren, testen en de eerste periode van winning.
De aardwarmte-installatie wordt geplaatst op een omheind terrein van 30 bij 30 m. Hierop komt een gebouw van zo’n 20 bij 20 m voor de installaties zoals pompen en filters, ruimten voor opslag en een kantoor. Om het aangewezen terrein wordt een hek geplaatst en wordt het bouwterrein ingericht. De voorbereiding van het werkterrein, de aanleg van de boortoren en hulp-installaties kunnen overlast geven voor omwonenden. De gemeente heeft een belangrijke rol in het informeren en betrekken van omwonenden. Na de aanleg en het boren vindt de eerste test plaats: wordt er ook warm water gevonden in de ondergrond? De operator moet de productieput testen om vast te stellen of er voldoende warmte is te winnen.
Als alle vergunningen zijn verleend, zoals onder andere de toewijzing zoekgebied, startvergunning en vervolgvergunning, dan kan de winning officieel van start.
Na 30 tot 40 jaar jaar zal de aardwarmtewinning worden afgebouwd en stopgezet. Er kunnen verschillende redenen zijn. Mogelijk is de temperatuur in de ondergrond gedaald of kan de kwaliteit van de installatie, bijvoorbeeld door corrosie of nieuwe technologische normen aan vervanging toe zijn.
Afbeelding: de stippellijnen geven aan wat het zichtbare ruimtebeslag is van een gemiddelde aardwarmte-installatie
Checklist oriëntatie aardwarmte
Om te kunnen bepalen of aardwarmte een goede optie is, kunnen gemeenten een checklist doorlopen om de potentie van aardwarmte te verkennen. De uitkomsten geven inzicht in de kansen én risico’s van aardwarmte als bron voor duurzame verwarming.
