9. Hoe kansrijk is aardwarmte?

Ardwarmte is een onmisbare bron voor de warmtetransitie en de potentie is enorm. Aardwarmte wordt op dit moment nog voornamelijk toegepast in de glastuinbouw, maar de mogelijkheden van deze duurzame warmtebron voor andere gebouwen en woonwijken komen steeds meer in beeld. Dankzij innovaties in de technologie is aardwarmte heel veilig toe te passen en kunnen installaties steeds efficiënter warmte winnen.

Onderwerpen

Het gebruik van aardwarmte levert nu al een besparing op van meer dan 193 miljoen m3 aardgas per jaar. Dit staat gelijk aan het gebruik aan aardgas voor een stad met de omvang van Utrecht. Dat betekent alles bij elkaar dus nu al een aanzienlijke besparing van de CO2-uitstoot. Deze eerste initiatieven hebben een stevige basis gelegd om verder op te schalen.
Er zijn veel meer putten op veel meer plaatsen nodig om de ambities uit het Klimaatakkoord te realiseren

Geothermie, ofwel aardwarmte, is een onmisbare bron voor de warmtetransitie. Ongeveer een kwart van de Nederlandse warmtevraag zal ingevuld kunnen worden door geothermie. In de glastuinbouw kan geothermie zelfs voorzien in meer dan de helft van de vraag
naar duurzame warmte

Rendement van winningslocaties

In Nederland zijn 39 aardwarmtedoubletten, verspreid over 27 aardwarmtewinningslocaties die in 2023 gezamenlijk 6,8 PJ (Petajoule) aan warmte leverden. De totale opbrengst (vermogen) van de aardwarmtewinning is de afgelopen jaren flink gestegen. Ook de opbrengst per doublet is toegenomen. De meeste doubletten worden maximaal benut. Dit is vooral te danken aan de toegenomen diepte waarop warmte wordt gewonnen, en dus een hogere temperatuur van de warmte. Ook hebben verbeteringen in het ontwerp van aardwarmteputten bijgedragen aan de opbrengst: er is minder warmteverlies dan bij de putten ‘van het eerste uur’. De nieuwe doubletten zijn robuuster en hebben een grotere capaciteit.

Veelgestelde vragen

Hoe weet men waar de bodem geschikt is voor aardwarmte?

Dankzij onderzoek voor de olie- en gaswinning is sinds de jaren vijftig al veel bekend over de samenstelling van de bodem. Deze gegevens staan in het databestand ThermoGIS. Van een aantal gebieden zijn nog geen gegevens, terwijl deze kansen bieden voor aardwarmte. Onderzoeksprogramma SCAN onderzoekt waar de Nederlandse ondergrond, in…

Lees verder

Heeft Nederland veel ervaring met aardwarmte?

Sinds 2007 wordt in Nederland aardwarmte gewonnen; nu al zijn er 26 winningslocaties. Bekijk de locaties. De aardwarmtesector professionaliseert zich steeds verder. Marktpartijen en opdrachtgevers krijgen meer en meer ervaring, met betere putontwerpen tot gevolg. Ze hebben veel geleerd in de afgelopen jaren. Daarnaast stappen met een krimpende olie- en…

Lees verder

Willen we in Nederland elektriciteit gaan opwekken met (ultradiepe) geothermie?

In het buitenland waar hoge temperaturen al ondieper aanwezig zijn, zoals in delen van de VS, Italië en IJsland is het gebruikelijk om geothermie ook in te zetten voor het opwekken van elektriciteit. In Nederland bestaat 40% van de totale energiebehoefte uit warmte. Bij het omzetten van warmte naar elektriciteit…

Lees verder

Downloads

Masterplan Aardwarmte in Nederland (2018)

PDF | 7 MB
Downloaden

Infographic energie-onafhankelijkheid 'Geothermie Goed Geregeld: warmte uit eigen bodem'

PDF | 2 MB
Downloaden

Sectordocument 'Geothermie in de startblokken voor sterke groei' (2022)

PDF | 12 MB
Downloaden

Potentiestudie aardwarmte RES Rotterdam Den Haag & RES Holland-Rijnland (2023)

PDF | 9 MB
Downloaden

Potentie aardwarmte

We staan nog maar aan het begin van de sterke groei die geothermie zal doormaken. Want er kan op veel meer plaatsen veel meer aardwarmte worden benut. Zo’n 25 procent van de hele Nederlandse warmtevraag kan in de toekomst duurzaam ingevuld worden door geothermie, in de glastuinbouw is dit zelfs meer dan 50 procent. De vraag is daarbij niet óf maar vooral wanneer. Meer beschikbaarheid van aardwarmte leidt tot minder CO2-uitstoot.

Toekomst van aardwarmte

De Nederlandse ondergrond heeft naar verwachting ruim voldoende aardwarmte beschikbaar om meer dan 20 procent van de warmtevraag in Nederland te dekken. Maar het gebruik is tot nu toe relatief beperkt. Diverse factoren spelen hierbij een rol. De kosten van de aanleg van aardwarmte-installaties en warmtenetten zijn hoog. Bovendien is er altijd een risico dat de verwachte aardwarmte niet wordt aangetroffen: pas na het boren is duidelijk hoeveel warmte de bron precies kan leveren. Ook is de regelgeving nog onvoldoende toegesneden op de (financiële en geologische) onzekerheden van deze technologie. Dit kan leiden tot vertraging in de procedures. Tot slot is aardwarmte voornamelijk toegepast in de glastuinbouw en is de technologie relatief onbekend bij het algemene publiek. De sector werkt daarom samen met de overheid aan het vergroten van de bekendheid van en het maatschappelijk draagvlak voor aardwarmte. Om aardwarmte te kunnen inzetten in woonwijken is een warmtenet nodig. Voor aardwarmte-ontwikkeling is uitbreiding van het aantal warmtenetten belangrijk.

Wat is de ambitie van de aardwarmtesector?

Aardwarmte krijgt in de energietransitie naar verwachting de komende jaren een belangrijkere plaats. De sector wil groeien naar een warmteproductie van 5,6 PJ per jaar in 2020 naar 50 PJ per jaar in 2030 en meer dan 200 PJ in 2050.

Masterplan Aardwarmte in NederlandDeze ambitie staat beschreven in het Masterplan Aardwarmte (2018), waarin de aardwarmtesector haar visie op de toekomst van aardwarmte als pijler voor een duurzame warmtevoorziening in Nederland uiteenzet. De sector doet hierin een oproep om de aardwarmtewinning in ons land te versnellen en te versterken.

Hierin wordt uiteengezet hoe aardwarmte zich samen met andere duurzame warmtebronnen kan doorontwikkelen tot een basis warmtebron.

Het masterplan bevat de volgende speerpunten:

  • vergroting van de winstgevendheid van aardwarmteprojecten
  • wet‐ en regelgeving die past bij de praktijk van aardwarmtewinning
  • verbeterd toezicht en beleid
  • veilige en effectieve operationele activiteiten
  • vergroting van het maatschappelijk draagvlak
  • versterking van innovatie
  • meer warmtenetten

De opstellers zijn Geothermie Nederland, Stichting Warmtenetwerk en EBN (Energiebeheer Nederland) en  belanghebbenden in de aardwarmtesector.

Welk landelijk beleid is er voor aardwarmte?

De Nederlandse overheid heeft in het Klimaatakkoord van 2019 besloten om de Nederlandse geothermiesector te versterken en de inzet van aardwarmte te versnellen. Daartoe is er een gewijzigde Mijnbouwwet vanaf 1 juli 2023 met wet- en regelgeving die specifiek geldt voor aardwarmte. Daarnaast stimuleert de overheid het informeren van mensen over wat aardwarmte is en wat het kan betekenen voor Nederland. En is het meerjarig onderzoeksprogramma SCAN opgezet om de ondergrond beter in kaart te brengen met behulp van seismisch onderzoek.

Ook kennisdeling en -borging is in de gewijzigde Mijnbouwwet verankerd door een verplichte financiële en risicodragende deelname van Energie Beheer Nederland (EBN) in geothermieprojecten. De kennis- en kapitaalsbasis van geothermiebedrijven en -projecten moet daardoor worden vergroot. EBN kan als deskundige en financieel belanghebbende vanuit haar publieke taak meepraten over keuzes die de duurzaamheid en kwaliteit van projecten raken. Daarnaast kan EBN kennis uit projecten benutten voor andere projecten en ervaringen aggregeren voor beleidsontwikkeling, innovatie, publieke kennis van de ondergrond en aanscherping van stimuleringsinstrumentaria.

Ook het ministerie van Economische Zaken & Klimaat werkt mee aan de groei van de aardwarmtesector. Zo wordt het SCAN programma –  dat inzicht geeft in de geschiktheid van de bodem voor aardwarmte – door het ministerie gefinancierd. Ook draagt het ministerie bij aan het afdekken van financiële risico’s bij de start van projecten en draagt zij bij de professionalisering en standaardisering van de werkwijzen als bevoegd gezag bij de vergunningverlening.

Meer informatie

 

Welke innovaties zijn van belang?

Nieuwe wetten en protocollen

Het veilig en verantwoord winnen staat centraal in de aardwarmte-ontwikkeling. De aardwarmtesector investeert continu in het onderzoeken van risico’s en het verbeteren van plannen en veiligheidsmaatregelen. Het leren van ervaringen is daarbij essentieel. De overheid en aardwarmtesector werken aan verdere verbeteringen van wet- en regelgeving, procedures en maatregelen. De Mijnbouwwet is per 1 juli 2023 aangepast. Ook de procedures voor controle op de naleving van de regels door SodM zijn geoptimaliseerd.

In het toezichtsarrangement staan afspraken hoe SodM toezicht houdt en wat de rechten en plichten zijn van de operator. Ook staat beschreven hoe en hoe vaak SodM controles uitvoert op locaties, op welke manier de operator moet rapporteren en wat de voorschriften zijn voor veilig werken.

Onderzoeksprogramma’s

Het onderzoeksprogramma WarmingUP bracht van 2020-2022 het technisch potentieel voor aardwarmte in ons land beter in kaart. Ook het potentieel  voor aardwarmte in ‘ondiepe’ aardlagen op zo’n 500 tot 1500 meter diepte werd ontdekt. In het Groeifondsprogramma NieuweWarmteNu!, de opvolger van het afgeronde programma, zitten enkele deelprojecten waarbij op een paar locaties geothermie wordt ontwikkeld. Warming UP gaat door in Warming up GOO, dat zich richt op de versnelling uitrol geothermie en ondergrondse warmteopslag in Nederland.

Meer informatie

Ultradiepe geothermie

In het programma Ultradiepe Geothermie (UDG) werkten verschillende partijen samen om de kennis over ultradiepe geothermie in Nederland te vergroten en toepasbaar te maken. Het programma UDG werd in 2021 beëindigd. Lees meer hierover op ebn.nl.

De afgelopen vijf jaar heeft EBN veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar verschillende vormen van aardwarmte. Dat heeft tot nieuwe inzichten geleid. “We zijn nu veel terughoudender over ultradiepe geothermie (UDG)”, licht Herman Exalto van EBN in een interview toe. “Warmte winnen op meer dan 4 kilometer diepte vereist dure technologie. Ook hebben we nog niet goed in beeld hoe succesvol UDG kan zijn. Onder meer omdat het heel moeilijk is gebleken om de zeer diepe ondergrond in beeld te brengen. Vanwege onscherpe seismische lijnen kunnen we boringen voor UDG nog niet veilig en verantwoord plannen. Vandaar ons advies aan de sector: zet in op vormen die nu wél haalbaar zijn, zoals conventionele en ondiepe aardwarmte.” Lees het volledige interview op EBN.nl.

Ultradiepe geothermie en elektriciteit

In het buitenland wordt ultradiepe geothermie bijvoorbeeld ook ingezet voor het opwekken van elektriciteit. Hier worden vaak al veel ondieper, hogere temperaturen gevonden dan in Nederland. Omdat er tijdens de conversie van warmte (stoom) naar elektriciteit veel energie verloren gaat én omdat het de warmtevraag in Nederland ook erg groot is, streeft het programma UDG ernaar om ultradiepe geothermie in Nederland alleen in te zetten voor warmtetoepassingen. Dit zullen vooral toepassingen zijn in de lichte industrie. Meer over de vraag waarom aardwarmte in Nederland niet wordt gebruikt voor de opwek van elektriciteit is te lezen in de Factsheet Aardwarmte en elektriciteit.

 

Voorbeelden uit de praktijk

Allerlei vernieuwende toepassingen in de praktijk laten nu ook al de innovatiekracht van onze sector zien. Door dit soort innovaties kunnen ook de nieuwe geothermieprojecten beter en sneller uit de startblokken komen. De potentie is enorm.

  • Vooruitstrevend perspectief gemeente Westland
    In de gemeente Westland wordt gewerkt aan het onderling verbinden van bestaande en nieuwe geothermieputten met de aanleg van een warmtenet. Het op deze schaal gebruiken van aardwarmte voor het verwarmen van kassen en gebouwen, maakt dit tot een uniek initiatief. Het Warmte Systeem Westland (WSW) zal zich over een periode van jaren stapsgewijs ontwikkelen tot een duurzaam regionaal warmtenet.
  • Warmteopslag verhoogt de efficiëntie van een geothermiebron
    Een voorbeeld van seizoensopslag in een daarvoor geschikte bodemlaag is het project in Middenmeer, dat is verbonden aan het Europese project Heatstore.
  • Warmte- en koudenetwerk Mijnwater
    In Heerlen wordt warm water uit de mijnen via diverse putten omhoog gepompt en via een ondergronds verdeelstation en warmtenet getransporteerd naar diverse locaties. Op een netwerk van maar liefst 35 kilometer zijn kantoren en
    appartementsgebouwen aangesloten. Binnenkort komen daar 30.000 woningen bij. Dit geavanceerde netwerk, waarin zowel warmte als koude wordt geleverd en opgeslagen, is een voorbeeld van een warmtesysteem van de toekomst in een
    stedelijke omgeving. Lees meer op Mijnwater.com.

 

Alle aardwarmte duurzaam benutten – warmteopslag

Het grootste rendement van aardwarmtewinning is te behalen door de warmte direct te benutten in de omgeving van waar deze uit de ondergrond komt. Een groot voordeel van aardwarmte is dat de winning onafhankelijk is van externe factoren zoals weersomstandigheden. Hierdoor kan een aardwarmte-installatie het hele jaar door energie leveren. Maar de vraag naar warmte wisselt sterk door het jaar heen. In de wintermaanden is er veel vraag naar (aard)warmte. In de zomermaanden is er nauwelijks vraag naar aardwarmte, waardoor deze onbenut terugvloeit naar de ondergrond. Door het overschot aan warmte in de zomer opte slaan, kan deze extra warmte in de winter gebruikt worden. Warmteopslag verhoogt de efficiëntie van een geothermiebron. Geothermie Nederland stelde in april 2022 een  leeswijzer op voor deze themamiddag ‘kansen voor warmteopslag’. Deze leeswijzer geeft een overzicht wat er bekend is en waar we staan wat betreft ondergrondse (middel) hoge temperatuur opslag (d.d. april 2022).

Gerelateerde thema’s

5. Hoe duurzaam is aardwarmte?

7. Welke aardwarmteprojecten zijn er?
Privacy statement
Cookies

Contact

Voor meer informatie over deze website of over aardwarmte kun je een e-mail sturen naar info@allesoveraardwarmte.nl

Geothermie Nederland beheert deze website.

Geothermie Nederland

Anna van Buerenplein 41
2595 DA Den Haag

Deze website is een initiatief van: