In Nederland wordt sinds 2007 aardwarmte gebruikt. Op dit moment zijn er 27 aardwarmtelocaties, met in totaal 39 doubletten. Op diverse locaties zijn projecten in voorbereiding en er zijn plannen voor aardwarmte-installaties. Is er in je buurt een plan voor een warmtenet met aardwarmte? Op deze pagina worden de belangrijkste vragen beantwoord.

Wanneer kun je aansluiten op aardwarmte?

Om gebruik te maken van aardwarmte is er naast een aardwarmte-installatie ook een warmtenet nodig, een leidingnet dat de warmte naar de gebruikers vervoert. De aanleg van een warmtenet is kostbaar en veelal ingrijpend, omdat de straten open moeten. De gemeente combineert de aanleg waar mogelijk met andere werkzaamheden zoals rioolvernieuwing of herinrichting van de openbare ruimte.

Een aansluiting op het warmtenet is meestal verplicht. De aanbieder, het energiebedrijf, bepaalt de kosten van de warmte. De overheid heeft de prijzen gereguleerd in de Warmtewet. Het kabinet werkt aan een opvolger van de Warmtewet. De officiële naam hiervan is de Wet collectieve warmtevoorziening (‘de WcW’). De Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten heeft de ambitie uitgesproken dat op 1 juli 2024 de WcW in werking treedt.

Aanpassingen in huis

Na de aansluiting op het warmtenet verdwijnt de cv-ketel uit het gebouw of de woning. Binnenshuis wordt een afleverset geplaatst. Aan radiatoren, vloerverwarming of temperatuurregeling verandert niets. Of extra isoleren nodig is, hangt af van het type gebouw en de staat van onderhoud. Isolatie kan bij alle soorten verwarming wel bijdragen aan verlaging van de energierekening.

Kosten gebruik aardwarmte

De kosten van verwarming met aardwarmte zijn voor de gebruiker gelijk of lager dan van verwarming met aardgas. Ze worden in elk geval niet hoger: de Warmtewet bepaalt dat aardwarmte niet duurder mag zijn dan verwarming met aardgas. Met vragen over veranderingen in de energierekening na overstap op aardwarmte kun je terecht bij de gemeente of bij de eigenaar van het warmtenet, meestal het energiebedrijf.
Je kunt er vanuit gaan dat je geïnformeerd wordt, maar het is altijd mogelijk om informatie te vragen bij het energiebedrijf.

Lees meer over plannen voor warmtenetten in Nederland.

Veilig en verantwoord

Een absolute randvoorwaarde voor de ontwikkeling van aardwarmte is om dit op een veilige en verantwoorde wijze te doen. Aardwarmtewinning is gebonden aan strikte wet- en regelgeving. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zorgt voor toezicht en handhaving. Daarnaast zet de brancheorganisatie voor geothermie in Nederland zich ervoor in om de technologie en manier van werken steeds verder te optimaliseren. Lees meer op themapagina 4. Is aardwarmte veilig?.

Afbeelding: Aanleg van het buizenstelsel van het warmtenet

 

Betrekken van de omgeving

De gemeente heeft een belangrijke rol in het informeren en betrekken van omwonenden. Het Expertise Centrum Warmte publiceerde op 14 april 2023 een ‘handreiking geothermie’ speciaal voor gemeenten. De nieuwe handreiking helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.
Aardwarmte-operators hebben zich via de gedragscode omgevingsbetrokkenheid verplicht om omwonenden zo vroeg mogelijk te betrekken bij het aardwarmte-initiatief of -project. Actuele informatie via internet en op papier, bijeenkomsten en telefonisch contact maken onderdeel uit van de communicatie.

In onderstaande video vertelt Tarek Hopman (Energie Transitie Partners) over de impact van het project Polanen op de omgeving. Ook vertelt hij meer over het gesprek met de omwonenden en glastuinbouwers. Zij gaan zelf ook gebruik maken van de aardwarmte vanuit het project. Lees meer over het aardwarmteproject Polanen op de projectpagina.

 

Langetermijn voordelen

  • Aardwarmte is een duurzame bron van verwarmen. Aardwarmte leidt tot 90 procent minder CO2-uitstoot dan een CV-ketel. Bij aardwarmte komt nauwelijks CO2 of fijnstof vrij.
  • Aardwarmte is niet afhankelijk van weer, wind of seizoen.
  • Aardwarmte is een van de goedkopere alternatieve energiebronnen voor aardgas. Voor de gebruiker zijn de kosten gelijk of lager dan verwarming met aardgas

Tijdelijk overlast

Tijdens de voorbereiding, aanleg en winning kan er enige overlast of hinder zijn voor omwonenden.

Tijdens seismisch onderzoek

Door onderzoek met geluidsgolven worden aardlagen onder de grond in beeld gebracht. Bij dit onderzoek worden geluidsgolven gebruikt die als trillingen voelbaar zijn in de omgeving. De kans dat de trillingen voor schade of overlast zorgen, tijdens of na het onderzoek, is minimaal: de trillingen zijn te ondiep en te licht om aardbevingen te veroorzaken. Voordat het seismisch onderzoek start, krijgen omwonenden hierover informatie.

Tijdens de voorbereiding

De voorbereiding van het werkterrein en de aanleg van installaties kunnen hinder geven voor omwonenden. Hinder kan ontstaan door aan- en afrijdend werkverkeer en het slaan van heipalen. Deze werkzaamheden duren enkele weken en vinden overdag plaats.

Tijdens het boren

Het boren van de putten duurt 3-6 maanden en vindt 24 uur per dag plaats. Hinder kan ontstaan door:

  • Geluid van boorstangen die tegen elkaar aan stoten
  • Lichtoverlast tijdens het boren in nachtelijke uren
  • Extra verkeersbelasting en stofhinder door vrachtauto’s

De operator probeert in de bouwperiode de overlast tot een minimum te beperken. Door dag en nacht het geluidsniveau te monitoren, kunnen snel extra maatregelen worden getroffen.

Tijdens de aardwarmtewinning

De aardwarmtewinning zelf geeft geen hinder voor omwonenden. De pompen van de winningsinstallatie produceren enig geluid, maar dat is niet hoorbaar buiten het winningsterrein. Het kan voorkomen dat omwonenden het installatiegebouw als visueel hinderlijk ervaren. Beplanting kan het gebouw aan het zicht onttrekken.

Verder moet er rekening gehouden worden met:

  • Beperkt vrachtverkeer (circa 1 keer per twee weken)
  • Testen van het alarm
  • Eventueel: geluid van de fakkel. Op winningslocaties waar wat gas in de ondergrond zit, is er voor de veiligheid een fakkelinstallatie om eventueel overtollig gas te verbranden; het zogenaamde affakkelen. Eens per twee weken wordt de fakkel getest. Het geluid kan als hinderlijk worden ervaren.

Voorwaarden voor mens en milieu

Veilig en verantwoord winnen van aardwarmte is van groot belang. Om die reden worden risico’s vooraf grondig onderzocht. De operator is verplicht om voor en tijdens het winnen veiligheidsmaatregelen te treffen en -procedures na te leven. Ook moet de operator hierover communiceren met belanghebbende partijen. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) houdt toezicht op de aardwarmtewinning en draagt zo samen met de sector zorg voor een veilige en verantwoorde aardwarmtewinning en bescherming van het milieu (lees meer op de themapagina ‘s 8. Welke wetten en regels zijn geldend voor aardwarmte? & 4. Is aardwarmte veilig?).

Mogelijke risico’s voor het milieu

  • Trillingen: Bij seismisch onderzoek worden geluidsgolven de grond ingestuurd, om in kaart te brengen waar de ondergrond geschikt is voor aardwarmte. Hierdoor worden trillingen opgewekt die licht voelbaar kunnen zijn. Deze trillingen hebben geen effect op mens, dier en milieu.
  • Aardbevingen: In Nederland is de kans op een voelbare beving bij aardwarmtewinning zeer klein, en de kans en de kans op een schadeveroorzakende beving is nog kleiner (bron: TNO). Zo wordt, in tegenstelling tot de gasvelden in Nederland, geen volume onttrokken aan de ondergrond. We gebruiken alleen de warmte. Als de warmte is overgedragen wordt het water dat eerst is opgepompt, weer teruggevoerd naar dezelfde aardlaag. Het volumeverschil in het ondergrondse reservoir is op deze manier minimaal. In de ondergrond komen van nature breuklijnen voor. We winnen in Nederland geen aardwarmte nabij breuken in de aarde die onder spanning staan. En sommige gebieden zijn uit voorzorg uitgesloten voor aardwarmtewinning. Dat zijn bijvoorbeeld gebieden waar zich aardbevingen hebben voorgedaan.
  • Bodemverzakking: Bij aardwarmtewinning wordt water opgepompt en weer teruggevoerd naar dezelfde ondergrondse aardlaag, iets verderop. Er gaat dus nauwelijks iets bij of af in de ondergrond. Mede hierdoor is de kans op verzakkingen in de bodem vrijwel uitgesloten.
  • Afkoeling van de ondergrond: Na verloop van jaren kan de temperatuur in het ondergrondse reservoir enkele graden afkoelen. Hoe sterk de ondergrond afkoelt is een ontwerpkeuze; afhankelijk van de afstand tussen de putten is het mogelijk om tientallen jaren tot honderden jaren op dezelfde plek warmte te winnen. Veiligheid staat bij zo’n keuze voorop. Na afloop van de productie warmt de ondergrond weer op.
  • Lekkages: Met het transport van water vanuit de ondergrond komen natuurlijk ook aanwezige chemische stoffen mee van andere aardlagen waar het water langs komt. Daarom is het winnen van aardwarmte in grondwaterwingebieden niet toegestaan. En is het van belang dat de putten zo robuust (sterk en veilig) mogelijk zijn. Het ontwerp van de putten is de laatste jaren sterk verbeterd, omdat de sector continu werkt aan verbetering van het putontwerp. De nieuwe putten hebben onder andere dubbelwandige buizen met een epoxy-beschermlaag en een monitoringsysteem.
  • Radioactief zand: Met het water wordt ook enig zand mee naar boven gevoerd. Dit zand is van nature zeer licht radioactief. Het zand wordt afgevangen met filters en door een gespecialiseerd bedrijf verwerkt.
  • Gassen: Met het water uit de ondergrond kan ook een kleine hoeveelheid gassen mee naar boven komen. Op locaties waar dit het geval is, wordt het gas opgevangen, gebruikt of afgefakkeld.